Z artykułu dowiesz się
- Czy sorgo stanie się rośliną uprawianą masowo w naszym, ocieplającym się klimacie ?
- Jakie warunki sprzyjają uprawie sorgo ?
- Czy warto postawić na uprawę sorgo ?
r e k l a m a
Partnerzy portalu
Czy sorgo stanie się rośliną uprawianą masowo w Polsce?
16.05.2021autor: Henryk Burczyk
Susze rolnicze z ostatnich lat o w Polsce powodowały ogromne straty w plonach. Czy alternatywą może być uprawa sorgo, z której można produkować mąkę bezglutenową, bioetanol i pellet? W Polsce wykonano już doświadczenia polowe z 5 odmianami sorgo i porównano je z uprawą kukurydzy. Co wynika z tych badań?
W ostatnich latach w naszym kraju występowały często susze glebowe i wysokie temperatury w okresie wegetacji, powodując duże straty w plonach roślin uprawnych. Pomocą mogłyby być nowe odmiany odporne na suszę. Jednak ich uzyskanie metodą inżynierii genetycznej wymaga wiedzy, umiejętności i dużych pieniędzy od hodowców roślin.
Tymczasem w Afryce i podobnych rejonach świata, rolę zboża chlebowego i pastewnego spełnia sorgo ziarnowe zajmujące ponad 50 mln ha. Sorgo ziarnowe należy do gatunku (Sorghum bicolor L. Moench) z rodziny wiechlinowatych (Poaceae). Poza tym jest kserofitem tzn. przystosowanym do suchych warunków. Posiada silnie rozwinięty system korzeniowy pozwalający na pobieranie wody z dużej głębokości. Na liściach i łodygach wytwarza wosk chroniący przed nadmierną ewaporacją.r e k l a m a
Sorgo można wykorzystać do produkcji mąki, bioetanolu czy pelletu
Warto zatem sprawdzić w polskich warunkach możliwości i opłacalność uprawy sorgo ziarnowego. Można je wykorzystać w produkcji mąki bezglutenowej lub bioetanolu, a słomę można przeznaczać na cele energetyczne do spalania w formie pelletu lub brykietów. Dotychczas ziarno sorgo przeznaczane do produkcji pokarmów bezglutenowych (niskobiałkowych i żywności funkcjonalnej) jest importowane z krajów Bliskiego Wschodu.
Takie pokarmy zawierają cenne aminokwasy: lizynę i tryptofan, witaminy z grupy B oraz dużą ilość magnezu i cynku. Całkowicie są pozbawiona glutenu i dlatego są bezpieczne dla alergików i osób cierpiących na nietolerancję pokarmową czy też celiakię. Wyroby otrzymane z mąki bezglutenowej są smaczne i mają wyższą wartość odżywczą niż z mąki pszennej. Mąka gryczana jest również bezglutenowa, ale jest bardziej ciemna, o gorzkim smaku w porównaniu z mąką sorga ziarnowego. Dla wielu osób unikanie żywności glutenowej stało się bowiem koniecznością życiową.Jak uprawiać sorgo w polskich warunkach?
Biorąc pod uwagę te trendy, w celu oceny przydatności uprawy sorgo ziarnowego w warunkach klimatyczno-glebowych naszego kraju, podjęto w 2016 roku doświadczenia polowe 5 odmian pochodzących z niemieckiej hodowli roślin, w porównaniu z kukurydzą uprawianą na ziarno. Doświadczenia polowe przeprowadzono w latach 2016–2018 w ZD IWNiRZ Stary Sielec pow. Rawicz, położonym w rejonie o małej ilości opadów atmosferycznych (< 550 mm) i niskim poziomie wody gruntowej. Doświadczenia prowadzono na glebach bielicowych zalegających na glinie o pH 5,5–6,5 i średniej zasobności w składniki pokarmowe, na stanowisku po pszenicy ozimej.Uprawę roli pod sorgo ziarnowe dokonywano zgodnie z zasadami dobrej praktyki rolniczej tzn. po zbiorze pszenicy wykonywano podorywkę, bronowanie i jesienią orkę na średnią głębokość. Wiosną włókę, bronowanie, wysiew nawozów mineralnych i nasion. Bezpośrednio przed siewem dokonywano nawożenia w kg/ha: 100 N, 60 P₂O₅, 120 K₂O i 30 MgO. Do siewu wykorzystywano 5 odmian sorgo ziarnowego wymienionych w tabeli 1 i 2 w ilości 12 kg/ha zaprawionych nasion oraz kukurydzę odmiany Opoka w ilości 80 kg/ha przy rozstawie rzędów 40 cm w dniach od 6–7 maja.
- Odporność sorgo na suszę i upały wynika z wielu cech tego gatunku, m.in. z tego, że w liściach występują komórki motoryczne powodujące ich zwijanie i zmniejszanie powierzchni asymilacyjnej podczas braku wody
Sorgo plonuje dobrze, a najlepiej w lata suche
Rośliny zbierano w fazie pełnej dojrzałości ziarna w dniach 15.09.2016 r., 29.09.2017 r. i 18.09.2018 r. W tym samym czasie zbierano również kukurydzę na ziarno. Podczas zbioru pobierano próby nasion i słomy z każdego poletka po 1 kg a następnie ze zmieszanych prób pobierano referencyjną ilość z każdej odmiany do oznaczania wilgotności ziarna i słomy oraz bioetanolu w ziarnie i wartości energetycznej słomy. Trzeba nadmienić, że w latach prowadzenia doświadczeń występowały duże różnice w przebiegu pogody. Szczególnie w 2018 roku ilość opadów wynosiła tylko 285 mm od marca do września, a temp. powietrza w tym roku była wyższa o 2,2°C od średniej wieloletniej wynoszącej 16,3°C. W pozostałych dwóch latach temperatury powietrza i opady były podobne do średniej wieloletniej.
Wyniki doświadczeń polowych wyrażone w plonach ziarna przy 15% wilgotności i słomy odziarnionej przy 15% suchej masy uzyskane w latach 2016–2018 przedstawiono w tabelach 1 i 2. Z porównywanych odmian sorgo ziarnowego najwyższe plony zarówno ziarna (54,4 dt/ha), jak też słomy (473 dt/ha) dała średnio odmiana Sweet Suzanna.
Natomiast najniższe plony ziarna (42,4 dt/ha) dała odmiana J-GK-813. Plony ziarna kukurydzy Opoka były średnio za 3 lata wyższe a słomy niższe od porównywanych odmian sorgo ziarnowego. Jedynie w 2018 roku plony ziarna kukurydzy były wyższe tylko od niektórych odmian: Sweet Karolina i J-GK-813. Pozostałe 3 odmiany sorgo ziarnowego dały wyższe plony zarówno ziarna, jak i słomy od kukurydzy, co jest uzasadnione wysoką temperaturą powietrza i małą ilością opadów w 2018 roku. Badania wydajności etanolu wykazały większą wartość z ziarna kukurydzy niż w odmianach sorgo. Natomiast wydajność energetyczna odziarnionej słomy odmian sorgo była wyższa od średniej wydajności energetycznej słomy kukurydzy.
Natomiast najniższe plony ziarna (42,4 dt/ha) dała odmiana J-GK-813. Plony ziarna kukurydzy Opoka były średnio za 3 lata wyższe a słomy niższe od porównywanych odmian sorgo ziarnowego. Jedynie w 2018 roku plony ziarna kukurydzy były wyższe tylko od niektórych odmian: Sweet Karolina i J-GK-813. Pozostałe 3 odmiany sorgo ziarnowego dały wyższe plony zarówno ziarna, jak i słomy od kukurydzy, co jest uzasadnione wysoką temperaturą powietrza i małą ilością opadów w 2018 roku. Badania wydajności etanolu wykazały większą wartość z ziarna kukurydzy niż w odmianach sorgo. Natomiast wydajność energetyczna odziarnionej słomy odmian sorgo była wyższa od średniej wydajności energetycznej słomy kukurydzy.
Ziarno sorgo najlepiej wykorzystać do produkcji mąki bezglutenowej
Wyniki badań wstępnych wskazują na konieczność kontynuowania doświadczeń badawczo-wdrożeniowych nad poznaniem przydatności sorgo ziarnowego do produkcji żywności w naszym kraju. Bowiem wysoka wartość przychodów (> 40 tys. zł/ha) ze sprzedaży mąki bezglutenowej sorgo ziarnowego oraz słomy odziarnionej przeznaczonej do produkcji bioenergii stanowią uzasadniony ekonomicznie sposób poprawiania rentowności gospodarstw rolnych.
Reasumując wyniki trzyletnich doświadczeń polowych wykonanych w ZD Stary Sielec na glebie średnio przydatnej rolniczo w warunkach ocieplającego się klimatu wskazują na większą przydatność ekonomiczną uprawy sorgo ziarnowego od kukurydzy uprawianej na ziarno. W warunkach niedoboru wody w glebie i wysokich temperatur powietrza na przykładzie 2018 roku, plony ziarna sorgo były wyższe od kukurydzy. W pozostałych latach przy większej wilgotności gleby i powietrza, plony ziarna sorgo niektórych odmian były niższe od plonów ziarna kukurydzy. Jednak wyższe ceny rynkowe ziarna sorgo od ziarna kukurydzy powodują, że przychody z uprawy sorgo ziarnowego są większe. Warto przyjrzeć się dokładnie wynikom doświadczeń w tabelach. Ziarno sorgo najlepiej wykorzystać do produkcji mąki bezglutenowej, której wartość rynkowa jest bardzo wysoka i waha się od 15–17 zł/kg. A zatem, uprawa tej rośliny w Polsce jako towaru antyimportowego w warunkach ocieplającego się klimatu jest ekonomicznie uzasadniona. Z powyższych powodów uprawa sorgo ziarnowego może być bardzo atrakcyjna i dochodowa.
Zdjęcie: Henryk Burczyk
Masz pytania?
Zadaj pytanie redakcjir e k l a m a
r e k l a m a
Najważniejsze tematy
r e k l a m a