Dzięki szybkiej reakcji UE w czasie pandemii  nie zabrakło żywności na stołach. To najważniejsze stwierdzenie raportu ETO. Różnorodne środki wsparcia zastosowane przez Unię pomogły złagodzić zakłócenia w sektorze rolno-spożywczym. Nie mniej jeżeli w przyszłości wybuchnie jednak podobny kryzys, unijną pomoc należałoby lepiej ukierunkować, tak by trafiła do sektorów i rolników faktycznie jej potrzebujących.

Zakłócone łańcuchy dostaw

Pandemia COVID-19 miała wpływ na funkcjonowanie łańcuchów dostaw produktów rolnych od pola do stołu i zakłóciła transport produktów spożywczych, zwłaszcza transport międzynarodowy. Sklepy miały problemy z dostawami towarów. Aby zapobiec tym trudnościom, UE przedsięwzięła wiele działań, m.in. udostępniła wytyczne mające zapewnić skuteczne funkcjonowanie łańcucha dostaw żywności w UE, w których uznała pracowników sezonowych za „pracowników o krytycznym znaczeniu”. Udzieliła także bezpośredniego wsparcia rolnikom i MŚP, ułatwiła niesienie pomocy państwa i wprowadziła nadzwyczajne środki interwencji na rynku.

– Unijny sektor rolno-spożywczy mocno ucierpiał w czasie pandemii COVID-19. Co gorsza, po tym kryzysie nastąpił kolejny: także wojna prowadzona przez Rosję w Ukrainie poważnie zagroziła bezpieczeństwu dostaw żywności w Europie.  Przeprowadzona kontrola ma przyczynić się do tego, aby w razie przyszłych kryzysów lepiej zaprojektowano i ukierunkowano pomoc unijną dla sektora rolno-spożywczego– powiedziała Joëlle Elvinger, członkini Europejskiego Trybunału Obrachunkowego odpowiedzialna za tę kontrolę.

Szybka reakcja Brukseli na kryzys

Kontrolerzy podkreślili w sprawozdaniu, że UE zareagowała bardzo szybko. Tuż po wybuchu pandemii Komisja Europejska opublikowała wytyczne w sprawie uprzywilejowanych korytarzy dotyczące przepływu towarów przez granice. Dzięki tym rozwiązaniom ułatwiono swobodne przemieszczanie się pracowników sezonowych w UE, co złagodziło zakłócenia w sektorze rolno-spożywczym.

Wkrótce potem udostępniono wsparcie bezpośrednie na kwotę 712 mln euro, co osiągnięto dzięki przeniesieniu – w obliczu sytuacji wyjątkowej – niewykorzystanych środków na rozwój obszarów wiejskich. W ramach wsparcia każdy rolnik mógł uzyskać do 7 000 euro, a małe i średnie przedsiębiorstwa do 50 000 euro. Ponadto ze względu na to, że największej pomocy w ramach polityki fiskalnej udzielały państwa członkowskie z budżetów krajowych, UE szybko uprościła stosowanie takich środków pomocy państwa.

Zróżnicowana pomoc dla rolników = nieuczciwa konkurencja

Poziom udzielonej pomocy był jednak bardzo różny w zależności od państwa członkowskiego. Za przykład mogą posłużyć dwa państwa będące największymi w UE producentami roślin i kwiatów – Niderlandy i Hiszpania. W Niderlandach pomoc państwa dla tego sektora sięgnęła niemal 9% wartości produkcji, natomiast w Hiszpanii była na o wiele niższym poziomie bo zaledwie 0,3% wartości produkcji. Kontrolerzy zwracają uwagę, że taka sytuacja może prowadzić do nieuczciwej konkurencji.

Z kolei wsparcie bezpośrednie nie zostało wystarczająco ukierunkowane na osoby najbardziej go potrzebujące. W wielu państwach (w tym w Polsce, Rumunii, Grecji, we Włoszech i w Hiszpanii) pomoc trafiła do wszystkich rolników w danym sektorze, niezależnie od poniesionych przez nich strat.

- W rezultacie możliwe jest, że niektórzy rolnicy otrzymali wsparcie, mimo że nie odczuli skutków kryzysu, inni natomiast uzyskali nadmierną rekompensatę. Szacuje się przykładowo, że część producentów winogron w Andaluzji mogła uzyskać rekompensatę o wartości trzykrotnie wyższej niż poniesione przez nich straty – czytamy w komunikacie ETO.

Gdzie przeprowadzono kontrolę?

W toku prac kontrolerzy Trybunału sprawdzili, jak wdrożono unijne środki wsparcia w pięciu państwach członkowskich w:

• Grecji,
• Hiszpanii,
• Francji,
• Polsce
• Rumunii,

Na te państwa przypadło 69% pomocy na rzecz rolników i MŚP w ramach wsparcia bezpośredniego i 87% pomocy na rzecz destylacji w sytuacji kryzysowej.

wk
Fot. Envato Elements