Z artykułu dowiesz się
- Co to jest dziedziczenie?
- Jakie są formy i zasady nabycia spadku?
- Jaki udział po śmierci spadkodawcy mają dzieci, a jaki małżonek?
- Jak wygląda dziedziczenie spadku po rodzicu przez osoby nieletnie?
r e k l a m a
Partnerzy portalu
Strona główna>Artykuły>Prawo rodzinne>Prawo dla rodziny>Dziedziczenie gospodarstwa i majątku: jakie zasady?
Dziedziczenie gospodarstwa i majątku: jakie zasady?
27.01.2021autor: dr Wiktoria Osdoba
Jakie są zasady dziedziczenia gospodarstwa po śmierci jednego z rodziców? Co, gdy dzieci są niepełnoletnie lub gdy są pełnoletnie? Jaki udział w majątku gospodarstwa przypada np. wdowie po zmarłym mężu, a jaki dzieciom? Oto porada Agrarlex.
Dziedziczenie to wejście spadkobiercy lub kilku spadkobierców będące skutkiem śmierci osoby fizycznej w sytuację prawną spadkodawcy. Polega na nabyciu praw i obowiązków majątkowych, których podmiotem był spadkodawca. Krąg spadkobierców wyznacza:
- wola spadkodawcy przy dziedziczeniu testamentowym lub
- przepis ustawy przy dziedziczeniu ustawowym.
Formy nabycia spadku
Zgodnie z art. 925 Kodeksu cywilnego spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku. Spadkobierca może:
- przyjąć spadek wprost (bez ograniczenia odpowiedzialności za długi spadkowe),
- przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza),
- odrzucić spadek.
Stosowne oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu składa się przed sądem lub przed notariuszem. Można je złożyć ustnie lub na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym. Obie formy złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku są równorzędne pod względem skutków prawnych.
Oświadczenie należy złożyć w terminie sześciu miesięcy od dnia, kiedy spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania, czyli w tym przypadku od śmierci spadkodawcy. Jeśli nie złoży się oświadczenia w terminie sześciu miesięcy, spadek zostaje przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza.
r e k l a m a
Zasady dziedziczenia majątku po rodzicach
Najpierw trzeba dowiedzieć się, czy zmarły rodzic zostawił testament.
W testamencie rodzic wskazuje, swojego spadkobiercę. Pominięte dzieci mogą domagać się zachowku. Jeśli zmarły zostawił testament, to sprawa jest prosta. To testament rozstrzyga, kto dostanie spadek (testament odręczny czy urzędowy? Czy można podważyć testament – czytaj tutaj).
Jeżeli testamentu nie było, o tym, kto ile dostanie, jak wygląda dziedziczenie po rodzicach, decydują przepisy Kodeksu cywilnego.
Jeżeli zmarły nie pozostawił testamentu, w pierwszej kolejności spadek należy się najbliższej rodzinie zmarłego. Zaliczani są do niej tylko małżonek zmarłego i dzieci zmarłego. Obowiązują dwie ważne zasady:
- małżonek i dzieci dziedziczą spadek w równych częściach – nie ma znaczenia czy dzieci są pełnoletnie czy niepełnoletnie;
- część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż 1/4 całości spadku.
Ponadto należy pamiętać, że dzieci zmarłego dziedziczą niezależnie, czy są z tego małżeństwa, czy nie oraz nie muszą to być wspólne dzieci zmarłego i jego małżonka.
Przykład 1.
Zmarła Jolanta W., która nie napisała testamentu. Pozostawiła męża i dwójkę dzieci (syna i córkę). Spadek dziedziczą wszyscy zarówno, mąż jak i dzieci w równych częściach.
Spadek po Jolancie dostaną mąż w wysokości 1/3, syn w wysokości 1/3 i córka w wysokości 1/3.
Przykład 2.
Gdyby Jolanta W. miała czwórkę dzieci, dziedziczenie bez testamentu przebiegnie następująco. Obowiązuje zasada, że dziedziczą wszyscy w częściach równych, ale mężowi czyli wdowcowi po zmarłej przypada co najmniej ¼ spadku. Dostaje zatem prawo do ¼ spadku, ale pozostaje ¾ spadku. Tą masę spadkową należy podzielić po równo między czwórkę dzieci. Każde z nich dostanie 3/16 spadku. Można to bardziej obrazowo wyjaśnić procentowo: ¾ spadku to 75%, zatem owe 75% trzeba podzielić przez ilość dzieci, w tym wypadku 75/4 = 18,75%.
Dziedziczenie po rodzicach – testament, czy można pozbawić dziedziczenia spadku dzieci?
Jeżeli rodzic nie chce, żeby dziedziczyły po nim dzieci, powinien napisać testament. W testamencie należy wskazać jako spadkobiercę kogoś innego (opłaty spadkowe dla członków rodziny i obcych – czytaj tutaj).
Można wskazać jako spadkobiercę jedno dziecko, a pozostałe dzieci pominąć. Testament ma pierwszeństwo przed zasadami dziedziczenia z Kodeksu cywilnego, opisanymi wyżej.
Jeśli dziecko nie zostało wskazane w testamencie jako spadkobierca, to nie dziedziczy spadku. Nie nastąpi wtedy dziedziczenie po rodzicach.
Takiemu dziecku przysługuje prawo do zachowku (szerzej o zachowku – kliknij tutaj), który chroni najbliższych zmarłego. Stanowi on kompromis pomiędzy zagwarantowaną spadkodawcy swobodą rozdysponowania majątku na wypadek śmierci, a prawem bliskich do majątku zmarłego członka ich rodziny.
Dziedziczenie przez dzieci niepełnoletnie
W przypadku dzieci niepełnoletnich, czyli takich, które nie ukończyły 18 roku życia dziedziczenie po rodzicach jest uwarunkowane obostrzeniami. Osoba małoletnia co do zasady nie może sama zarządzać swoim majątkiem. W większości przypadków zajmuje się tym rodzic, który żyje. Na rodzicu ciąży obowiązek sprawowania z należytą starannością zarządu majątkiem dziecka pozostającego pod jego władzą rodzicielską.
Rodzic, który żyje, nie może bez zezwolenia sądu opiekuńczego dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu (zwykły zarząd – kliknij tutaj) ani wyrażać zgody na wykonywanie takich czynności przez dziecko. Rodzic musi pamiętać, że należy najpierw wystąpić do sądu, aby sąd wydał zgodę na taką czynność.
dr Wiktoria Osdoba, Uniwersytet Warszawski
Podstawa prawna: Kodeks cywilny (Dz. U. z 2020 r. poz. 1740)
Artykuł jest informacją i nie stanowi porady prawnej.
Masz pytania?
Zadaj pytanie redakcjir e k l a m a
r e k l a m a
Najważniejsze tematy
r e k l a m a