Jaką siatkę wybrać? 

Temat siatek jest nadal słabo przebadany. Doświadczenia dotyczą najczęściej okrywania rzodkiewki, w czym uzyskiwane są dobre rezultaty ochrony przed śmietką. Rzodkiewka jest przykrywana siatką o oczkach 1,3 ´ 1,3 mm. Próby podejmowane w uprawie kalafiora i brokułu wskazują na siatkę 0,8 ´ 0,8 mm. Taka wielkość oczek stanowi barierę dla śmietki, jednocześnie siatka nie cieniuje roślin zbyt intensywnie (20–25%) i zapewnia przewiewność. Nie zatrzymuje wszystkich mszyc i wciornastków. Patrząc na tabelę, warto zwrócić uwagę na różną wagę siatek o oczkach 0,8 ´ 0,8 mm – 75 g/m2 i 95 g/m2. Dla kapustnych odpowiedniejszą okazuje się siatka lżejsza – 75 g/m2. W sprzedaży są również siatki bardziej gęste – 0,6 ´ 0,6 mm – cieniujące rośliny za silnie i mało przewiewne, czyli tworzące mikroklimat sprzyjający rozwojowi chorób grzybowych. Mszyce i wciornastki nie pokonają bariery z siatki 0,3 ´ 0,3 mm, ale jest ona tak gęsta, jak płótno, więc nieprzydatna do celów uprawowych. Zaletą siatek, oprócz zabezpieczania przed szkodnikami, jest również niwelowanie wahań temperatury. Wiosną temperatura pod siatką jest o 2–3oC wyższa, latem o tyle niższa. Siatka dobrze się sprawdza na rozsadnikach.

Charakterystyka siatek stosowanych w warzywnictwie

Siatkowe niuanse

Niektórzy użytkownicy mają problem z ochroną chemiczną plantacji pod siatką. Są dwie szkoły. Jedna z nich – niemiecka – zaleca oprysk fungicydowy na siatkę (nocą). Druga – w obawie przed powstawaniem osadów na siatce – nakazuje odkrycie roślin przed zabiegiem. W uprawach ekologicznych, odchwaszczanych mechanicznie co tydzień, trzeba siatkę zdjąć i ponownie założyć (pracochłonne). Obie szkoły są zgodne w sprawie niestosowania na siatki preparatów na bazie żywic i silikonów, zaklejających oczka siatek.

Siatkę trzeba rozwinąć tuż po siewie nasion lub po posadzeniu rozsady. Brzegi muszą być dokładnie przysypane ziemią, żeby szkodniki nie znalazły luk.
Trzeba wiedzieć o konieczności „popuszczania” siatki podczas wzrostu roślin. Nie jest ona na tyle elastyczna, żeby poddała się roślinom o większych gabarytach.
Decydując się na zakup siatki warto wiedzieć, że wałek waży 80–100 kg. Cena jest niebagatelna – 2–2,50 zł/m2. Jednak jest to środek produkcji wielokrotnego użycia. Po zdjęciu, opłukaniu i wysuszeniu przechowuje się ją do kolejnego sezonu. Żywotność dobrze traktowanej siatki sięga kilkunastu lat.

Siatka na cebuli

fot. Objawy porażenia młodych roślin cebuli przez śmietkę.

Olbrzymie szkody na cebuli może wyrządzać śmietka cebulanka. Szkodnik zimuje w glebie w postaci brunatnych poczwarek, tzw. bobówek. W maju wylatują z nich muchy. Zauważono, że zbiega się to z fazą różowego pąka u jabłoni. Muchy-samice składają jaja najczęściej przy powierzchni gleby lub pomiędzy łuskami młodych cebulek. W zależności od warunków pogodowych, głównie temperatury, po około 7 dniach z jaj wylęgają się larwy – „białe robaki”. Wgryzają się one w rośliny i zjadają tkankę młodej cebulki, począwszy od piętki. Powoduje to masowe wypady, zwłaszcza roślin w fazie 1–3 liści. Stwierdzono, że jedna larwa może uszkodzić kilka roślin, przechodząc od jednej do drugiej. Żerowanie najgroźniejszego pierwszego pokolenia kończy się mniej więcej u schyłku czerwca, na początku lipca. Larwy drugiego, mniej licznego pokolenia żerują przeważnie przez cały sierpień, aż do zbiorów.

Wyniki uprawy pod siatką* Uprawa ekologiczna cebuli

*wybrane cechy obserwowane w dwóch systemach uprawy ekologicznej cebuli.

Markizeta nie dopuści

fot. Wygląd roślin cebuli bezpośrednio po zdjęciu markizety.

Znajomość cyklu życiowego szkodnika pomaga w znalezieniu dróg skutecznego zakłócenia jego rozwoju. Jednym ze sposobów jest okresowe przykrywanie roślin w celu niedopuszczenia do nalotu owadów na plantację. Popularną i stosunkowo tanią tkaniną jest agrowłóknina. Jednak nie wszystkie rośliny dobrze znoszą takie okrycie. W przypadku okrycia nią, np. rzodkiewki (ochrona przed śmietką kapuścianą), obserwowano duży udział roślin wybiegniętych z niewykształconym zgrubieniem. Natomiast zastosowanie włókniny w uprawie cebuli powodowało masowe wypady siewek. Powodem było uderzanie roślin przez tkaninę poruszaną przez wiatr oraz szerzenie się chorób grzybowych. Wcześniejsze doświadczenia autora w zakresie ochrony rzodkiewki przed śmietką kapuścianą wykazały skuteczność okrycia siatką z włókna naturalnego, tzw. markizetą. Należało więc sprawdzić, czy sposób ten zadziała również w zatrzymaniu inwazji śmietki cebulanki na rośliny cebuli. Doświadczenie założono 3 kwietnia. Niezaprawione przeciw szkodnikom nasiona cebuli wysiano na oddzielnych 6 poletkach. Trzy z sześciu poletek bezpośrednio po wysiewie przykryto markizetą o wymiarach oczek 1,62 mm ´ 1,62 mm, która dla muchy śmietki, zbliżonej wielkością do muchy domowej, była skuteczną zaporą. 30 czerwca, gdy naloty śmietki już nie zagrażały cebuli, siatkę ściągnięto. Bezpośrednio po tym przeliczono liczbę roślin na każdym poletku. W końcu sierpnia (26.08) ręcznie zebrano rośliny z poszczególnych poletek. Rośliny liczono i ważono w celu porównania wielkości plonu i jego struktury pomiędzy poletkami. Na poletkach nie stosowano żadnej ochrony chemicznej przeciwko chorobom i szkodnikom.

Nietypowy sezon

Wschody roślin przykrytych i bez okrycia były podobne. Nie stwierdzono także istotnych różnic w kondycji porównywanych poletek. Jednak zaobserwowano zahamowanie wzrostu u niektórych siewek na poletkach bez przykrycia. Z kolei szczypior roślin uprawianych pod siatką wyginał się w miarę wzrostu roślin. W badanym roku nie obserwowano masowego porażenia roślin przez śmietkę cebulankę. Jednak w części poletek nieprzykrytych siatką stwierdzono większą liczbę wypadów (30 czerwca i 26 sierpnia). Różnice te sięgały odpowiednio 10 i 15%. Plon handlowy wyrażony w dt/ha był bardzo niski w stosunku do możliwości badanego gatunku. Jednak nie wystąpiły żadne różnice między badanymi rodzajami uprawy. Udziału plonu handlowego był również w obu przypadkach bardzo niski.
Do słabego plonowania i małego potencjału śmietki cebulanki przyczyniło się niespotykanie gorące lato, prawie pozbawione opadów. W przeciętnych latach szkodnik eliminuje 50 i więcej procent plonu. W przeprowadzonym doświadczeniu, jeśli przyjąć, że pod siatką nie było porażenia, strata w sztukach na poletkach bez markizety wynosiła tylko 10–15%. Ubytki dotyczyły prawie wyłącznie okresu do 30 czerwca, co zbiegało się z występowaniem pierwszego pokolenia szkodnika. Obliczenia wykonane 26 sierpnia niewiele zmieniły w obsadzie roślin w dwóch badanych systemach uprawy, co świadczyło, że drugie pokolenie było mało aktywne.

Rokuje dobrze

Eksperyment pokazał również, że markizeta nadaje się do przykrywania cebuli. Niewielkie ugięcie szczypioru nie wpłynęło ani na jakość, ani na wielkość plonu. Przykrycie siatką nie spowodowało także zmniejszenia obsady roślin. Warunki pogodowe prawdopodobnie nie pozwoliły na zróżnicowanie zarówno wysokości, jak i jakości plonu w badanych kombinacjach uprawy. Brak różnic mógł spowodować także fakt, że rośliny w części nieprzykrytej siatką, wykorzystując mniejszą obsadę, wykształciły nieco większe cebule. Jednoroczne doświadczenie przeprowadzone w tak nietypowym roku nie pozwoliło jednoznacznie ocenić wpływu zastosowanej siatki na ochronę roślin cebuli przed śmietką cebulanką. Można jedynie stwierdzić, że metoda zapowiada się dobrze, zwłaszcza że markizeta nie uszkadzała roślin w znaczący sposób. Powszechnie bowiem wiadomo, że cebula nie toleruje osłon.

fot. Cebula uszkodzona przez larwy śmietki.

Zmianowanie mimo siatki

W uprawach ekologicznych szczególne znaczenie ma odpowiednie zmianowanie. Na pola, na których wystąpiła w dużej liczbie śmietka cebulanka powinno się wchodzić z uprawą cebuli dopiero po czteroletniej przerwie. Wówczas zastosowanie okrycia siatką powinno być dużo skuteczniejsze, ponieważ nie dojdzie do rozwoju szkodliwych owadów pod siatką, które przecież zimują w wierzchniej warstwie gleby.
 
 Katarzyna Wójcik na podstawie wykładu Radosława Koberskiego/ dr Wojciech Matuszak