Alternatywy dla unijnych rolników

Obecnie w ramach prac nad nową Wspólną Polityką Rolną i przeobrażeniem rolnictwa UE na bardziej zrównoważone, Komisja Europejska opracowuje alternatywy dla aktualnych praktyk rolniczych. Ograniczając stosowanie pestycydów chemicznych w ramach strategii „Od pola do stołu”, UE jednocześnie podejmuje działania w celu zapewnienia dostępu do biologicznych środków ochrony roślin, które będą mogły być stosowane z powodzeniem na polach we wszystkich państwach członkowskich.

Kraje unijne 8 lutego 2022 r. zaakceptowały nowe przepisy, ułatwiające zatwierdzanie korzystania z mikroorganizmów jako substancji czynnych w środkach ochrony roślin. Nowe regulacje w postaci czterech aktów prawnych zapewnią rolnikom dodatkowe możliwości zastępowania chemicznych śor. Nowe regulacje będą teraz analizowane przez Parlament Europejski i Radę Europy. Jeśli nie będzie poprawek lub sprzeciwu, przepisy zostaną przyjęte i zaczną obowiązywać w IV kwartale 2022 r.

Bezpieczne dla ludzi i środowiska

– Dzisiaj przekazujemy europejskim rolnikom dobrą wiadomość, pomagając im w rezygnacji ze stosowania pestycydów chemicznych – mówi Stella Kyriakides, Komisarz ds. Zdrowia i Bezpieczeństwa Żywności – Środki biologiczne mogą chronić ich uprawy przy mniejszym ryzyku dla zdrowia ludzi lub środowiska. Systemy żywnościowe są kluczowymi czynnikami wpływającymi na zmiany klimatu i degradację środowiska, dlatego musimy jak najszybciej przeprowadzić tę transformację.

W ramach strategii „Od pola do stołu” państwa członkowskie zobowiązały się do zmniejszenia o 50% stosowania pestycydów chemicznych do 2030 r. Żeby ten cel osiągnąć, niezbędne jest zapewnienie alternatyw dobrych dla zdrowia i środowiska.

– Unia Europejska ma jedne z najwyższych wymagań środowiskowych i wiodącą rolę w kwestii zrównoważonego rozwoju systemów żywnościowych – dzisiejsza decyzja jest kolejnym, namacalnym i konkretnym dowodem na to – powiedziała Stella Kyriakides na posiedzeniu KE.

Nie tylko dla gospodarstw ekologicznych

Czy środki ochrony roślin zawierające mikroorganizmy są równie efektywne, jak chemiczne? Niestety, mogą być mniej skuteczne niż chemiczne, na przykład ze względu na wąski zakres żywicieli oraz dlatego, że jako żywe organizmy wymagają optymalnych warunków do życia i tym samym skutecznego zwalczania szkodników i chorób. Jednocześnie dzięki temu są z natury bezpieczniejsze niż chemikalia.

Stosowanie takich biologicznych alternatyw odgrywa kluczową rolę w rolnictwie ekologicznym. Mikroorganizmy mają również ogromne znaczenie dla zintegrowanego zarządzania szkodnikami (IPM), czyli kompleksowego systemu zarządzania i eliminacji szkodników, z którego muszą korzystać rolnicy w UE.
Oznacza to, że przed zastosowaniem chemicznych śor rolnicy powinni podjąć działania zapobiegawcze, monitoring i biologiczne alternatywy ochrony roślin (w tym produkty oparte na mikroorganizmach).

Środki biologiczne, czyli jakie?

Czym są drobnoustroje i jak można je wykorzystać jako substancje czynne w środkach ochrony roślin? Mikroorganizmy to bakterie, grzyby, wirusy i pierwotniaki. Niektóre z nich to pasożyty lub patogeny owadów, lub innych organizmów, które są szkodnikami roślin uprawnych lub wywołują choroby u roślin. Inaczej mówiąc, takie mikroorganizmy są naturalnymi „wrogami” chwastów i chorób roślin uprawnych.
Ze względu na swoje właściwości biologiczne, mikroorganizmy te są od dawna stosowane na całym świecie (w tym także w UE) do biologicznego zwalczania szkodników i chorób. Co więcej, różnego rodzaju drobnoustroje używane są przez ludzi od wieków, chociażby do produkcji chleba, serów, wina itd. Mogą być także wykorzystane jako składniki probiotyków i dodatków paszowych.
Mikroorganizmy występują naturalnie w środowisku, jednak zanim zostaną dopuszczone do użytku w śor, trzeba sprawdzić, czy ich stosowanie jest bezpieczne i nie ma negatywnego wpływu na zdrowie ludzi, zwierząt lub innych organizmów, które nie są przedmiotem zwalczania.
Jeśli regulacje zostaną zaakceptowane przez PE, znacznie przyspieszą zatwierdzanie środków biologicznych zawierających mikroorganizmy i szybsze wprowadzenie ich na rynek.

Nowe przepisy w centrum naukowej oceny ryzyka stawiają w szczególności właściwości biologiczne i ekologiczne każdego drobnoustroju, użytego w śor, co według KE sprawia, że przepisy są bardziej elastyczne i dopasowane do założonych celów. Oznacza to także mniej testów na zwierzętach, uproszczoną dokumentację wniosków, bardziej bezpośrednią ocenę ryzyka i krótsze terminy uzyskania dostępu do rynku.
Obecnie w UE dopuszczonych jest ponad 60 mikroorganizmów, które przeszły naukową ocenę ryzyka i która potwierdziła, że ich stosowanie w środkach ochrony roślin jest bezpieczne.

al na podst. ec.europa.eu
fot. EnvatoElements