„Integracja czy połączenie – Analiza możliwości zwiększenia efektywności działania inspekcji weterynaryjnej oraz ochrony roślin i nasiennictwa” jest publikacją przygotowaną w ramach Forum Inicjatyw Rozwojowych Europejskiego Funduszu Rozwoju Wsi Polskiej wraz Klubem Jagiellońskim.

Brak konsolidacji systemu

Autorzy raportu zauważają, że w Unii Europejskiej istnieje oczekiwanie co do konsolidacji krajowych systemów bezpieczeństwa żywności określane mianem strategii „od pola do stołu”. W tym kierunku poszło jak dotąd 22 z 27 państw członkowskich. Polska do dziś pozostała przy modelu wieloinstytucjonalnym urzędowej kontroli żywności, mimo kilku prób integracji inspekcji zajmujących się bezpieczeństwem żywności.

Za urzędowy system kontroli żywności odpowiadają cztery instytucje: Państwowa Inspekcja Sanitarna (PIS), Inspekcja Weterynaryjna (IW), Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa (PIORiN) oraz Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych (IJHARS).Obejmuje on głównie nadzór nad jakością zdrowotną i jakością handlową żywności. Nie dotyczy wyłącznie samej żywności, ale również pasz, wyrobów i materiałów przeznaczonych do kontaktu z żywnością oraz samego procesu wytwarzania i obrotu żywnością.

Cyfryzacja zamiast konsolidacji

W raporcie zauważono, że doświadczenia kilku podejmowanych w minionych dekadach prób integracji inspekcji wskazują, że nie ma dziś pomiędzy poszczególnymi inspekcjami zgody co do konieczności przeprowadzenia takiej operacji. Najprawdopodobniej nie ma także ośrodka dysponującego wystarczającą pozycją i wolą polityczną, aby wejść w konflikt z poszczególnymi inspekcjami i wprowadzać nieaprobowane przez nie zmiany.

 Wobec braku możliwości integracji instytucjonalnej jedynym realnym rozwiązaniem mającym na celu poprawę jakości funkcjonowania systemu bezpieczeństwa żywności jest integracja funkcjonalna poprzez uporządkowanie części procedur (zwłaszcza poprzez eliminację tych zbędnych lub powielających się) oraz wprowadzenie jednolitego systemu informatycznego.

Szansę dla funkcjonalnej integracji stanowi trwający proces cyfryzacji inspekcji. Można go przeprowadzić w taki sposób, aby zharmonizować sposób funkcjonowania różnych inspekcji odpowiedzialnych za bezpieczeństwo żywności. Ich pomyślne wdrożenie będzie stanowiło ważny punkt na drodze do stworzenia jednolitego systemu bezpieczeństwa żywności w bardziej odległej perspektywie czasowej.

Trwają prace nad cyfryzacją

Obecnie Inspekcja Weterynaryjna wykorzystuje aż dziewięć systemów informatycznych i baz danych W sierpniu 2021 roku ze środków Programu Operacyjnego „Cyfrowa Polska” uruchomiony został projekt budowy nowego systemu informatycznego Inspekcji Weterynaryjnej (IW‒System).

Projekt ma zrealizować pięć celów:

·       udostępnienie elektronicznej książki leczenia zwierząt;

·       rozszerzenie zakresu funkcjonalnego usługi e-recepta opracowanej dla obywateli o możliwość rejestrowania i realizacji recept na leki stosowane w medycynie ludzkiej w ramach leczenia zwierząt przez lekarzy weterynarii

·       wprowadzenie elektronicznego systemu powiadamiania hodowców zwierząt gospodarskich;

·       utworzenie e-usługi umożliwiającej rejestrację działalności podlegającej nadzorowi Inspekcji Weterynaryjnej oraz wniosków osób ubiegających się o wyznaczenie nadzoru;

·       budowa systemu informatycznego IW‒SYSTEM wspierającego realizację e-usług.

Należy jednak zauważyć, że projektowana architektura, choć wygląda imponująco i wydaje się mocno rozbudowana, nie uwzględnia interakcji z innymi inspekcjami zaangażowanymi w urzędową kontrolę żywności, jak również z Krajową Administracją Skarbową (KAS), co mogłoby mieć znaczenie w kontekście prowadzenia międzynarodowej wymiany handlowej przez polskie firmy zajmujące się choćby produkcją i eksportem mięsa. Nie oznacza to oczywiście, że teoretycznie nie jest możliwa integracja projektowanej architektury z analogicznymi platformami/systemami przygotowywanymi np. w ramach PIORiN, ale już na etapie ich budowy należałoby wspólnie zaplanować zasady integracji w wybranych obszarach.

Zdaniem autorów raportu zasadnym wydaje się powołanie specjalnej komórki organizacyjnej w MRiRW, odpowiedzialnej za koordynację procesu budowy architektury informatycznej w całym sektorze rolnictwa – zarówno z podmiotem nadrzędnym w ramach tworzonej Architektury Informatycznej Państwa, jak i podmiotami podlegającymi resortowi rolnictwa (np. IW, PIORiN, IJHARS).

wk